Türkiye henüz nedeni belirlenemeyen bir sebepten dün saatlerce elektriksiz kaldı. Enerjinin büyük kısmını İran’dan alan Van ve Hakkari dışındaki tüm illerde kesinti yaşandı. Başbakan Davutoğlu siber saldırı dahil her türlü ihtimalin araştırıldığını açıkladı. Tarihi elektrik kesintisi ülke çapında ulaşım, haberleşme, sağlık, adalet ve eğitim hizmetleri ile üretimi olumsuz etkiledi. Karanlığa gömülen ülkenin büyük kısmında iki saat süren elektrik kesintisinin bedeli en az 200 milyon dolar olarak hesaplandı. Türkiye’nin tamamı kesintiden 10 saat sonra elektriğe kavuştu.

İLKER AKGÜNGÖR / VATAN HABER MERKEZİ

Türkiye dün sabah güne tüm ülkeyi etkileyen elektrik kesintisiyle başladı. Saat 10.36’da Türkiye TEİAŞ’tan (Türkiye Elektrik İletim A.Ş.) kaynaklanan bir arıza nedeniyle tamamen karanlığa gömüldü. İstanbul, Ankara, İzmir ve Bursa gibi büyükşehirlerde metro, tramvay, finiküler ile İstanbul Boğazı’nı birbirine bağlayan Marmaray’ın seferleri aniden durdu. Yolcular duraklardan yürüyerek tahliye edildi. Bir çok binada insanlar hareket halindeki asansörlerde mahsur kaldı. Mahsur kalanları itfaiye ekipleri kurtardı. Bir çok şehirde elektrik verilememesi yüzünden su kesintisi yaşandı. Elektrik kesintisi yüzünden trafik ışıkları da çalışmadığı için trafikte de sorunlar yaşandı. Bazı adliyelerde duruşmalar görülemedi. Havayolu ulaşımı aksadı. Yolda kalan Yüksek Hızlı Trenler, dizel lokomotiflerle çekilerek en yakın gara taşındı.

Fabrikalar durdu
Bunun yanında jeneratör sistemi yeterli olmayan bir çok fabrika ve atölye de üretim durdurularak işçiler servislerle eve gönderildi. Elektrik kesintisi nedeniyle, Soma, Zonguldak, Karabük ve Bartın’daki madenlerde çalışan madenciler de işletmeler tarafından tahliye edildi. Elektrikten kaynaklanan arıza nedeniyle hastanelerde yığılma nedeniyle hizmetler aksadı. Acil servis ve yoğun bakımda yatan hastalar için jeneratörler devreye girdi. Devam eden ameliyatlar jeneratörlerle tamamlandı ve yeni ameliyat yapılmadı. Yaklaşık 6 bin Aile Sağlığı Merkezi’nde ev tipi buzdolaplarında saklanan 1-5 yaş arası yapılan hepatit B, kızamık, kızamıkçık, su çiçeği gibi milyonlarca doz aşı için aile hekimleri mazot bulmaya çalışarak jeneratör ömrünü uzattı.

Van ve Hakkari’de kesilmedi
TEİAŞ’ın Ankara Gölbaşı’ndaki Yük Tevzi İşletme Müdürlüğü’nde kriz merkezi kuruldu. Türkiye’nin 79 ilinde elektrik kesintisi yaşanırken enerjisi İran’dan temin edilen Van ve Hakkari’nin büyük bölümünde vatandaşlar elektrik kesintisinden etkilenmedi. Dağıtım şirketlerinin internet siteleri çökerken bir çok yerde vatandaşlar elektrik dağıtım şirketleri önünde ve kentin meydanlarında kesintileri protesto etti.

“Terör dahil her ihtimal araştırılıyor”
TEİAŞ’tan kaynaklanan kesintinin neden olduğuna dair akşam saatlerine kadar bir açıklama yapılmadı. Kesinti süresince TEİAŞ’tan dağıtım şirketlerine elektrik verilemedi. Başbakan Ahmet Davutoğlu, “Enerji Bakanlığı’nda kriz masası kuruldu. İletim hatlarında sorun olduğunu düşünüyoruz. Her türlü ihtimali araştırıyoruz. Terör saldırısı olabilir mi, onu da araştırıyoruz o yönde araştırmalarımız var. Her türlü ihtimali araştırıyoruz. Enerji Bakanlığı’nda kriz masası oluşturuldu” dedi.

İki saatte 200 milyon dolar uçtu
“Ankara Sanayi Odası Başkanı Nurettin Özdebir, ülkenin büyük kısmında iki saat süren elektrik kesintisinin bedelinin en az 200 milyon dolar olduğunu açıkladı: “Türkiye’nin bir yıllık milli gelir üretimi 800 milyar dolar. Yani günlük üretim 2.2 milyar dolara denk geliyor. Bu şekilde hesapladığınızda elektrik kesintisi nedeniyle 2 saatte Türkiye’nin yaşadığı üretim kaybı yaklaşık 200 milyon dolara ulaşıyor” dedi.

Türkiye-Avrupa bağlantısı koptu
Türkiye’yi karanlıkta bırakan elektrik kesintisi, Avrupa ile olan elektrik iletim sistemini de kopardı. Türkiye-Avrupa arasında bağlantıya imkan veren ENTSO-E, sistem çökünce devre dışı kaldı. ENTSO-E, sistem bozulunca otomatik devre dışı kalıyor ve elektrik alış verişi kesiliyor.

10 saatlik kesinti
Bu kesintinin ardından yaklaşık iki saat sonra önce Trakya’daki iller olmak üzere ilk etapta Elazığ, Giresun, Edirne, Tekirdağ, Kırklareli, Erzurum, Trabzon, Rize, Ankara ve İstanbul’un bazı ilçelerine elektrik verilmeye başlandı. Ankara’da elektrik ilk olarak TBMM’ye ardından metroya verildi. İstanbul’da saat 12.50 itibarıyla Marmaray, metro, tramvay ve finiküler hatları çalışmaya başladı. Türkiye genelinde bir çok baraj kontrollü şekilde elektrik verilerek devreye alındı. Saat 15.40’da kesintiden yaklaşık 5 saat sonra İstanbul’un yaklaşık yüzde 90’ına elektrik verildiği açıklandı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, kesintiden 10 saat sonra, dün akşam 20.40’ta enerji iletim hatlarının faaliyete geçtiğini ve Türkiye’nin tamamına elektrik verildiğini açıkladı.

Neden kesildi?
Peki Türkiye’de hayatı durduran elektrik kesintisinin neden yaşandı? Hükümet ve yetkililer bu konuda net bir açıklama yapmazken çeşitli iddialar ortaya atıldı. İşte o ihtimaller:
– İlk iddia önceki gün saat 10.35’te Adana’da bir santralin devreye girmemesi nedeniyle 50 Hz. olan frekans 48.6 Hz.’e düşünce Türkiye ‘Enterkonnekte Elektrik Sistemi’ bir anlık Avrupa’dan koptu. Türkiye bu arızayı gidermekte gecikince AB kaliteli elektrik sağlayamadığı gerekçesiyle Türkiye’yi sisteminden çıkardı. Sıkıntı bu yüzden yaşandı.
– Türkiye’nin enterkonnekte sistem enerji iletim hatları ile ilgili bir sistem arızası yaşandı.
– Sistem içinde iletişimi sağlayan Scada merkezinde operasyonel bir hata yapıldı.
– TEİAŞ ait ’otoyol’ diye bilinen büyük elektrik hatlarındaki 50 Hz. olması gereken frekansta birden yüzde 10’luk düşüş yaşandı. Bu düşüş yüzünden sistem çöktü ve tüm enerji santralleri otomatik olarak devre dışı kaldı.
– ENKA İzmir Doğalgaz Çevrim Santrali’nin çalışmaması nedeniyle oluşan dengesizliğin yarattığı domino etkisinin elektrik sistemini çökerttiği iddia edildi ancak santral yetkilileri bu iddiayı yalanladı.
– Türkiye’ye yönelik bir siber saldırı düzenlendiği ve enerji altyapısının çökertildiği iddia edildi.
– İran doğalgaz vanalarını kapattı. Enerji ihtiyacımızın büyük yoğunluğunu karşıladığımız doğalgaz çevrimli enerji santralleri devreden çıktı. Enterkonnekte sistem bir anda yüzde kırktan fazla yükü kaybetti ve gerilim düşmesi nedeniyle trafolar çevrimleri yapamadı.
– Elektrik Mühendisleri Odası piyasada oluşan fiyatları düşük bulan santraller kesintinin yaşandığı saatte piyasa fiyatından elektrik üretmeyi kabul etmediğini iddia etti. Bakan Taner Yıldız böyle bir durum yaşanmadığını söyledi.

“Arıza değil, soruşturulacak”
Başbakan Ahmet Davutoğlu, dün gece düzenlediği basın toplantısında, “Elektrik kesintisinin arkasındaki sebepler, her ne surette olursa olsun ortaya çıkarılacak” dedi: “Bunun çok teknik bir arızadan kaynaklanmadığı kanaati hakim. Yazılım sistemiyle ilgili ve diğer faktörler gözönünde bulundurularak, soruşturma tamamlandığında kamuoyumuza bilgi sunulacak. Şu an itibarıyla Türkiye’nin bütününe elektrik sunuldu, elektrik kesintileri tamamıyla durdu. Enerji Bakanımız ile de Ankara’ya gelir gelmez görüşeceğiz. Gerekli soruşturmalar, araştırmalar yapılacak. Bir daha böyle bir olayın yaşanmaması için de hangi tedbir gerekiyorsa alınacak.”

“Siber bir saldırı mıdır söyleyemem”
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Slovakya programına eşlik eden heyette bulunan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız, kesintinin neden kaynaklandığını inceleyip öğreneceklerini açıkladı. Gölbaşı’nda kriz merkezi bulunduğunu, kendisinin de sıcağı sıcağına gelişmeleri izlediğini aktaran Yıldız, bu durumun, bu kadar geniş bir alanda çok sık rastlanan bir olay olmadığına dikkat çekti. Yıldız, Başbakan Ahmet Davutoğlu’nun yaptığı terör saldırısı ihtimali açıklamasına dair, şu değerlendirmede bulundu. “Bir soru üzerine başbakanımız o cevabı vermiş bulunuyorlar. Bu az mi çok mu ihtimaldir ben bunu söyleyemem. Yani siber bir saldırı mıdır onu da söyleyemem. Bizim merkezlerimiz var, sistemin tamamının gözetildiği merkezlerimiz var. Acaba merkezleri, bölgeleri izole etmediği için mi bunlar oldu? Her bir daire kendi içinde bunu yönetmesi gerekirdi. Bir operasyon hatası mı var, teknik açıdan hata mı var, yoksa siber bir saldırı mı var, bloke olan bir durum mu var, bunların her birisini anlık takip ediyoruz. O kayıtlar hepsi çıkarılacak. Asıl olan bir an önce sistemi ayağa kaldırmak. İstemediğimiz bu durumdan derhal kurtulmak.”

NOT: Haberin 1 Nisan 2015 tarihli Vatan Gazetesi’nde yayınlanan hali buradan (http://www.gazetevatan.com/enerjimizi-caldilar–762950-ekonomi/) okunabilir.