Seçim sonuçlarını değerlendiren davranış bilimleri ve istatistik uzmanı New York Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç Dr. Selçuk Şirin, özellikle Diyarbakır mitingindeki bombalamanın ardından kentli ve CHP’li önemli bir kesimin HDP’yi tercih ettiğini söylüyor. Şirin, “HDP’yi yüzde 6’dan 10’a dindar Kürtler, yüzde 10’dan 13’e ise ‘hakkaniyet seçmeni’ dediğim ‘beyaz Türkler’ taşıdı” diyor.
İLKER AKGÜNGÖR / VATAN HABER MERKEZİ
Seçimin tek kazananı konumundaki HDP’ye ‘Beyaz Türkler’ denilen sosyoekonomik ve kültürel düzeyi yüksek CHP’nin kaleleri olarak görülen İstanbul Şişli, Beşiktaş, Bakırköy, Kadıköy, İzmir Konak, Ankara Çankaya gibi ilçelerde oyunu en az iki kat arttırdı. Peki bu seçmen niçin HDP’yi tercih etti. Seçim tablosundaki keskin değişikliğe ne yol açtı? Bu soruları davranış bilimleri ve istatistik uzmanı New York Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç Dr. Selçuk Şirin’le konuştuk.
“CHP’den HDP’ye 2 puan”
CHP’den HDP’ye ne kadar oy kaydı?
“CHP’den HDP’ye en az 2 puan kayma olduğu çok net. Bu son bir haftada oldu. Ondan önce trende baktığımızda seçim sonucunu doğru tahmin eden bütün anketlerde CHP yüzde 27-28 bandında yer alıyordu. Özellikle Diyarbakır mitingindeki patlamayla benim ‘hakkaniyet seçmeni’ dediğim, CHP’li eğitimli ve stratejik seçmenler, 2011’de MHP’yi nasıl 13 puana taşıdılarsa bu seçimde HDP’yi 10 puandan 13’e taşıdılar.”
“Yüzde 10.5’ta kalırdı”
HDP’yi yüzde 13’e kim taşıdı?
“HDP bu seçmenler olmasa yüzde 10.5’ta kalıyordu. HDP, yüzde 6’dan 10’a dindar Kürtlerle, yüzde 10’dan 13’e ise sosyal demokrat, Gezici, solcu ‘Hakkaniyet seçmenleriyle’ geldi. HDP’nin daha önce birinci olduğu bölgedeki 16 ilde önceki 3 seçimde katılım Türkiye ortalamasının 4 ile 6 puan altındaydı. Bu illerde katılım bu kez Türkiye ortalamasını yakaladı. HDP tabanı katılımı yükseltti. 16 ilden göç edip büyükşehirlerde yaşayan yaklaşık 5 milyon bölge seçmeni var. HDP bu kişilerin özellikle dindar olanlarının da ciddi oranda oy aldı. Üçüncü olarak CHP seçmeni olan benim ‘hakkaniyet seçmeni’ dediğim ‘Beyaz Türkler’den oy aldı.
“En çok hakkı yenen CHP”
CHP’deki düşüşün nedeni ne?
CHP 2 puanını HDP’ye kaptırdı ama kaybı aslında yaklaşık 5 puan. CHP bu seçimde potansiyel olarak alabileceği oyları alamadı. Herkes vaatlerini, duruşunu, vizyonunu beğendim diyor ama oy vermiyor. Bunun oya dönüşmemesinin sebebi HDP. CHP’ye gelebilecek yeni seçmenler, gençler HDP’ye yöneldi. Aslında CHP bu seçimin en hazırlıklı partisiydi. Yapılan araştırmalarda seçmenlerin en çok beğendiği projeler ve vizyonu ortaya koyan parti CHP. Bugün en çok hakkı yenen parti hangisi diye sorulsa CHP birinci çıkar. Kemal Kılıçdaroğlu en çalışkan ve beğenilirliği en çok artan iki liderden biri.
“Eski kadroyla yeni söylem satılmaz”
Buna rağmen neden oyları artmadı?
Eski kadroyla yeni söylem satılmaz. CHP mega projelerden kalkınma odaklı hamlesine kadar çok yeni bir söylem ve vizyonla toplumun karşısına çıktı. Bu yeni mesajı topluma anlatma ve inandırıcılık noktasında sıkıntı çekti. Çünkü CHP bu dönemde daha önce ANAP, Çiller’in DYP’si ve AKP’yi iktidara getiren benim ‘A Takımı’ stratejisi dediğim yöntemi kullanmadı. Eğer CHP yeni vizyonu ve söylemini yeni yüzlerle kamuoyuna anlatsaydı daha büyük bir başarı elde ederdi.
“AKP yenilmezlik zırhını kaybetti”
AKP’nin kaybı nasıl değerlendirilmeli?
AKP bu seçimde yüzde 10 değil, yüzde 20 oyunu kaybetti. Her 5 AKP’li seçmenden biri oyunu başka partiye attı. Kendi oyları içinde kaybı yüzde 20 oldu. Ama daha önemlisi yenilmezlik zırhını kaybetti. Siyasette ve sporda yenilmezlik zırhı size artı puan getirir. AKP bu tılsımı kaybetti.
“HDP’ye karşı stratejik hata”
Başkanlık tartışması AKP seçmenini etkiledi mi?
AKP seçmene iki top birden attı. Bir taraftan Cumhurbaşkanı Erdoğan başkanlık dedi. Öbür taraftan Başbakan yeni bir medeniyet, yeni Türkiye söylemi ağır bir kampanya yapıldı. Seçmenin şimdi hangisine, kime oy vereceğim diye kafası karıştı. Ayrıca proje ve kalkınma bayrağını CHP’ye kaptırdı. Bu seçimde AKP’ye asıl darbeyi CHP’nin kalkınma odaklı kampanyası vurdu. Diğer önemli bir unsur ise dördüncü parti olan HDP’yi ana muhalefet kabul edip, Demirtaş’ı ana muhalefet lideri seviyesine yükseltti. Bu pazarlamada çok kötü bir stratejidir. Pazarda küçük rakibi kendinizle eşit değerlendirip, muhatap almamanız lazım. AKP bu hatayı yaptı.
“Potansiyeli en yüksek parti MHP “
MHP’deki artış ne kadar gerçekçi?
MHP aslında Türkiye’nin en güçlü ikinci partisi ve bir çok kişinin gönlündeki parti. Alabileceği oy potansiyeli en yüksek parti, yaklaşık yüzde 60. Bu oyun sadece yüzde 20’sini alıyor. Bu seçimde alabileceği oyun yüzde 25’ini aldı ama yine çok düşük. CHP ile MHP’yi kıyasladığınızda CHP bu kadar çalışıp hiç oy almadı. MHP az çalışıp yüzde 17’ye yakın oy aldı. Seçimlerde konumlama, inandırıcılık ve kendini nasıl sunduğun çok önemli. MHP bu seçimlere Sinan Oğan gibi iddialı 10 genç ve iddialı yüzle çıksaydı, AKP bugün yüzde 30’larda olurken, MHP yüzde 20’yi aşardı.
NOT: Haberin 10 Haziran 2015 tarihli Vatan Gazetesi’nde yayınlanan hali buradan (http://www.gazetevatan.com/hdp-yi-yuzde-10-dan-13-e-hakkaniyet-secmeni-tasidi-800085-gundem/) okunabilir.