Sanat eleştirmenleri ve ressamlar bir dönem Sabancı, Koç, Uzan aileleri gibi ünlü koleksiyonerlerin aldığı Kenan Evren tablolarının bugün hiç bir sanatsal değerinin kalmadığını söylüyor. Gücünü koruduğu dönemde Resim Heykel Müzesi tarafından bile satın alınan Kenan Evren tabloları bugün icradan bile satılamıyor.

İLKER AKGÜNGÖR

1980 Darbesi’nin mimarı 7. Cumhurbaşkanı Kenan Evren, 1989’da Cumhurbaşkanlığı’nı bıraktıktan sonra kendini resime verdi. Yağlıboya ve suluboya tabloları gücünü koruduğu dönemde Sabancı, Koç, Uzan ailesi gibi ünlü koleksiyonerler tarafından satın alındı. Hatta Kültür Bakanlığı Resim Heykel Müzesi bile Evren’in ‘Begonvilli Duvar’ tablosunu 300 milyar liraya satın alarak koleksiyonuna kattı.

Yaşayan en pahalı Türk ressam!
Resimleri sanatsal değerinden çok o dönem taşıdığı siyasi güç ve siyasi değerle satıldı. Dönem dönem bazı ressam ve eleştirmenler tarafından yaptığı resimler oldukça olumsuz eleştirilere maruz kaldı. Ama bu eleştiriler bile bir çok koleksiyoneri Evren tablolarını almaktan vazgeçirmedi. Kendisine sorulan ‘Kendinizi bir ressam olarak kabul ediyor musunuz?’ sorusuna ‘Yok, ressam diye kendimi lanse etmiyorum’ demişti. Tablolarının o paraları etmeyeceğini bildiğini de söylemişti. Ancak resimleri bir dönem o kadar para etti ki, sanata meraklı zenginler o kadar beğendi ki, 1998’de Ali Balkaner’in 105 milyar liraya aldığı ‘Atatürk’ tablosu onu dönemin ‘yaşayan en pahalı Türk ressamı’ bile yaptı.

Nü yapmam dedi ama yaptı
Madalyonun diğer yüzünde ‘nü’ tablo bulunan bir bienale sansür uygulatması, kolaj bir resme ‘yırtık’ demesi de var. Evren, 12 Eylül’den sonra 1976’da ressam Orhan Taylan tarafından yapılan Prometheus resmini de sildirdi. Resmi sipariş eden eski Antalya Belediye Başkanı Selahattin Tonguç da hapse atıldı. Kendisiyle Nuriye Akman’ın yaptığı bir söyleşi de kendisine ‘nü’ resim yapıp yapmayacağı sorulduğunda, ‘Olabilir ama bir Genelkurmay Başkanı, bir kuvvet komutanı bunları yapamaz. Çünkü yaptığı anda dedikodular ayyuka çıkar’ dedi. Ama arkasından Hande Ataizi ve Dünya Buz Pateni Şampiyonu Katarina Witt’in tam anlamıyla ‘nü’ yağlıboya resimlerini yaptı.

“Sanatsal değeri sıfır”
Peki, Kenan Evren’in bu tabloları günümüzde ne kadar eder? Ya da bu resimlerin sanatsal bir değeri var mı? Bu soruları ünlü ressam ve sanat eleştirmenlerine sordum. Kenan Evren’in resimlerini bir dönem değerlendiren ve Sabah Gazetesi’nde yayınlanan bir haberde Evren’in resim karnesini ‘0’ ile dolduran ressam ve eleştirmen Faruk Cimok, resimlerin artık çöp olduğu görüşünde: “Evren’in tabloları artık çöp oldu. O dönem devletten ihale almak isteyen Kenan Evren tablosu alıyordu. Sanatsal değeri sıfır o resimlerin. Kenan Evren gücünü korurken resimleri satılıyordu. Kimse resimlerinin sanatsal tarafına bakmıyordu. Son dönemde kimse resimlerini almıyordu. Ben bir değerlendirme yapıp ‘sıfır’ diye karne vermiştim. Benim değerlendirmelerime katıldığını kendisi söyledi. Ama basın beni daha çok eleştirdi. ‘Ben ressam diye ortaya çıkmadım. İnsanlar beni bu hale getirdi’ diyordu. Burada Kenan Evren’in de resim yapıyor diye kabahati yok. Adamı bu hale etrafındakiler getirdi. Kenan Evren ressam olarak değerlendirildiğinde en alt sınıf neyse ona dahildir.”

“100 yıl geç kalmış amatör empresyonist”
Galeri Baraz’ın sahibi sanat eleştirmeni Yahşi Baraz, Evren’in resimlerinin sadece anı değeri taşıyacağını söylüyor: “Kenan Evren resimlerini sergi ve bağış yoluyla satıyordu. O zamanın zenginleri bu resimleri bağış yapmak amacıyla alıyordu. Yoksa kimse sanatsal değeri olduğu için tablolarını almadı. Sanat tarihi açısından bakarsanız yaklaşık 100 yıl geç kalmış amatör bir empresyonist (Doğadaki unsurların kişinin içinde oluşturduğu izlenimleri, duygusal izleri yansıtmayı hedefleyen sanat akımı) ressamdır. Resimleri sanat niteliği taşımaz. Koleksiyonlara giren tablolarının sanatsal bir değeri yoktur. Olsa olsa sadece satın alıp jest yapan dostu için bir anı değeri vardır.

‘Değerli’ Kenan Evren tablolarının kronolojisi
1992
Kenan Evren’in satışa çıkan ilk resmi olan ‘Marmaris’te dar bir sokakta bir adam’ adlı yağlıboya tablosu Kenan Evren Lisesi Vakfı’nın gecesinde açık arttırmaya sunuldu. İşadamları kıyasıya yarıştı, 5 bin lirayla başladı, 50 milyon liraya yükselince, Kenan Evren “yeter artık” dedi, Sakıp Sabancı tabloyu aldı.

1993
Aynı vakfın bir yıl sonraki gecesinde 10 bin lirayla satışa başlanan tablosu 110 milyon liraya Koç Grubu’nun oldu.

1994
Kenan Evren, Marmaris’te sergi açtı. Bir tablosu 500 milyon liraya Nuh Çimento tarafından satın alındı. Nuh Çimento yetkilileri sergiyi bile gezmedi. Kenan Evren’e “hangisini isterseniz, onu verin” dediler. Evren de ‘anne sevgisi’ isimli tablosunu gönderdi. Kenan Evren “o kadar para etmediğini ben de biliyordum ama, ne yapayım, sanatsever, hayırsever insanlar işte” dedi.

1997
Kenan Evren, Ankara’da sergi açtı. ‘Hamamda kızlar’ isimli tablosu, kimliği açıklanmayan bir müteahhit tarafından 600 milyon liraya satın alındı. Kenan Evren tabloyu fotomuhabiri Enis Umuler’in ‘Bayram hamamı’ başlıklı fotoğrafından bire bir resmetmişti. Kendisine sorulduğunda “Ne yapsaydım yani, kızları hamama götürüp, öyle mi resim yapsaydım” dedi.

1998
100 milyon liraya açık arttırmaya çıkan ‘Denizli horozu’ isimli tablosu, 10 milyar liraya satıldı. ‘Atatürk’ isimli yağlıboya tablosu, İstanbul Ceylan Intercontinental Oteli’ndeki Cumhuriyet Balosu’nda açık arttırmayla satıldı. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in de katıldığı gecede 250 milyon liradan satışa çıkan tablo 105 milyar liraya Ali Balkaner’in oldu. Ali Balkaner, Kenan Evren’in tablosunu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’e hediye etti. 105 milyar liralık fiyat (O dönem 422 bin Dolar) Kenan Evren’i ‘yaşayan en pahalı Türk ressamı’ yaptı. Kültür Bakanlığı Resim Heykel Müzesi, Evren’in ‘Begonvilli duvar’ tablosunu 300 milyar liraya satın aldı.

1999
Kenan Evren, Playboy’a çıplak poz veren, dünya ve olimpiyat şampiyonu Alman buz patenci Katarina Witt’in tablosunu yaptı. ‘Şelale altında bir güzel’ isimli tablosu için “belki sürpriz yapıp, bir sergimde gösteririm ama, kaç milyar verirlerse versinler, satmam” dedi.

2001
Kenan Evren, İzmir’deki sergisini iptal etti. “Ekonomik kriz var, benim tablolarım en aşağı 20 milyar lira, bu ortamda kimse gelip de tablo almaz” dedi. Ankara’da sergi açtı, ‘sigara içen ihtiyar’ isimli tablosu, 1 milyar 300 milyon liraya Halis Toprak tarafından satın alındı. Ancak Evren’in yaptığı ‘sigara içen ihtiyar’ı Fikret Otyam’ın fotoğraf çıktı. Otyam, bir liralık sembolik tazminat davası açtı ve kazandı.

2002
İstanbul’da sergi açtı, “Asla satmam, belki gösteririm” dediği, Katarina Witt tablosunu 10 milyar liraya satışa çıkardı. Alıcı çıkmadı.

2003
Kenan Evren, İstanbul’da sergi açtı, 2 ila 4 milyar lira arasında etiket koyduğu yağlıboya tabloları, ancak 1 milyar liraya alıcı bulabildi. Suluboya tabloları satılmadı.

2004
TMSF mallarına el koyduğu Uzanlar’ın tablolarını satışa koydu. İçlerinde bir çok Kenan Evren resmi çıktı ama alan olmadı.

2005
TMSF, batık bankacı Ali Balkaner’in haczedilen mallarını satışa koydu. Aralarında bulunan Kenan Evren’in ‘portre’ isimli tablosu ancak 600 liraya satılabildi.

2006
İzmir’de sergi açtı. 1000 lira etiket koyduğu tablolarından bir kaçı 500 liraya satıldı.

2007
Yakın dostu Mustafa Deliveli’ye hediye ettiği ve Lidya Oteli’nin borçlarından ötürü el konulan ‘orman’, ‘ağaç’ ve ‘sazlıklı göl” isimli tabloları, icradan satışa çıktı. Üçüne birden 5 bin lira istendi. Alıcı . Fiyat düşürüldü resimler yine satılamadı.

2010
Kenan Evren’in Akbank Kültür Sanat Eğitim Merkezi tarafından 1993’te kuşe kağıda basılı Kenan Evren Resim Sergisi Kataloğu, internette 14 liraya satışa sunuldu ama alan çıkmadı.

2011
Kenan Evren’in İş Bankası tarafından 1994’te kuşe kağıda bastırılan Kenan Evren Resim Sergisi Kataloğu, internette 5 liraya satışa sunuldu alıcısı olmadı.

2012
Cumhurbaşkanlığı, Çankaya Köşkü’nde sergilemek üzere, portresi bulunmayan eski cumhurbaşkanlarının yağlıboya tablosunu yaptırmak istedi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi’ne başvurdu. ‘Yaşayan en pahalı ressam’ Kenan Evren’in tablosunu yapacak ressam bulunamadı. Üniversite Senatosu’nun kararını açıklayan rektör Prof. Dr. Yalçın Karayağız, “Bizden mezun hiçbir ressam, Kenan Evren’in tablosunu yapmaz” dedi.

NOT: Yazı hazırlanırken Nuriye Akman’ın ‘Evren, önce cumhurbaşkanı sonra ressam‘ başlıklı röportajı ve Yılmaz Özdil’in 19 Nisan 2014 tarihli Hürriyet Gazetesi’nde yayınlanan ‘Kenan Evren yetkileri‘ başlıklı köşe yazısından yararlanılmıştır.